Dư luận quốc tế đã phản ứng nhanh chóng và thẳng thắn sau khi Hội nghị Trung ương 15 khép lại, và coi đây là bước then chốt định hình cục diện quyền lực trước Đại hội 14 dự kiến diễn ra vào cuối tháng 1/2026.
Các hãng tin lớn nổi tiếng như Reuters, Bloomberg và BBC đều tập trung vào một câu hỏi trung tâm: liệu Tổng Bí thư Tô Lâm có chắc chắn sẽ tái nhiệm và Việt Nam đang dịch chuyển mô hình lãnh đạo theo hướng nào?
Theo Reuters, ông Tô Lâm được mô tả là một chính trị gia “đầy tham vọng, sẵn sàng chấp nhận rủi ro”, với phong cách quyết đoán hiếm thấy trong truyền thống lãnh đạo tập thể của Việt Nam.
Theo đó, dù Việt Nam khác Trung Quốc ở cơ chế kiểm soát quyền lực, nhưng trong nhiệm kỳ đầu ngắn ngủi của ông Lâm đã cho thấy xu hướng “nỗ lực” củng cố vai trò cá nhân người đứng đầu.
Vẫn theo Reuters ghi nhận, các cải cách hành chính và kinh tế được triển khai nhanh, sâu rộng, song những bất mãn xã hội phát sinh cao khi nhịp độ cải cách vượt quá khả năng thích ứng của hệ thống chính trị và người dân.
Còn hãng tin Bloomberg đã dẫn các nguồn thạo tin nội bộ cho rằng Đảng có thể đề cử ông Tô Lâm không chỉ tái nhiệm Tổng Bí thư mà còn kiêm nhiệm Chủ tịch nước, theo hướng “nhất thể hóa” tương tự mô hình Trung Quốc.
Nhận định này, nếu trở thành hiện thực, sẽ đánh dấu một bước ngoặt lớn trong cấu trúc quyền lực của Việt Nam. Thay cho nguyên tắc lãnh đạo tập thể lâu nay, mô hình lãnh đạo độc tôn đã chính thức được xác lập.
Tuy nhiên, Bloomberg cũng chỉ ra rằng khả năng hợp nhất hai chức danh đã giảm bớt sau khi các cuộc đàm phán thương mại không như kỳ vọng đối với Mỹ và những lo ngại trong nước về hệ quả của cải cách quá nhanh.
Trong khi đó, BBC đã dẫn lời Giáo sư Carl Thayer cho rằng nếu tái nhiệm, ông Tô Lâm sẽ “bắt tay vào việc ngay lập tức”, để tiếp tục tăng cường vai trò điều hành của Ban Bí thư và thúc đẩy chương trình cải cách táo bạo đang chậm lại.
BBC đặc biệt chú ý đến việc ông Tô Lâm, dù không giữ cương vị nguyên thủ quốc gia, nhưng ông ta vẫn đại diện Việt Nam thực hiện các chuyến công du quốc tế dày đặc, trong nhiều cuộc tiếp xúc cấp cao.
Điều này được xem là dấu hiệu cho thấy quyền lực thực tế của ông vượt ra ngoài khuôn khổ chức danh chính thức là Tổng Bí thư theo quy định.
Truyền thông quốc tế cũng không né tránh và đều nhắc lại vai trò của ông Lâm trong việc mở rộng quyền hạn của bộ máy Công an, khi lực lượng này được cho là quá “ôm đồm” khi tham gia sâu hơn vào quá trình làm luật, phê duyệt dự án và kinh doanh.
Theo đó, đây là mặt trái của sự ổn định chính trị bởi ưu tiên kiểm soát có thể lấn át không gian phản biện và hạn chế cải cách thể chế dài hạn.
Đáng chú ý, theo Reuters cho rằng khi nói đến “khu vực tư nhân”, chính sách hiện nay có xu hướng ưu ái những doanh nghiệp có quan hệ “thân hữu” mật thiết với Đảng, và ông Lâm đã làm dấy lên lo ngại về phân bổ lợi ích không đồng đều.
Về nỗ lực cải tổ hệ thống hành chính lớn nhất trong nhiều thập kỷ, với khoảng 150.000 cán bộ bị cắt giảm và cấu trúc quyền lực được sắp xếp lại nhưng cho đến nay đã chững lại và có kết quả không như ông Lâm mong muốn.
Ở bình diện đối ngoại, ông Tô Lâm tiếp tục theo đuổi việc cân bằng giữa các cường quốc. Dù vậy, theo hãng tin AP việc Tổng thống Trump vừa quyết định triệu hồi Đại Sứ Marc Knapper về nước đã cho thấy ông Tô Lâm đang có dấu hiệu xích lại gần Bắc Kinh hơn.
Đây là điểm khiến không ít nhà quan sát phương Tây thận trọng khi đánh giá triển vọng “cải cách” chính trị của Việt Nam trong giai đoạn tới.
Cuối cùng, các hãng tin đều thừa nhận tâm lý chung của công chúng trong bối cảnh bất đồng trong Đảng CSVN, và kết quả sau hơn 1 năm của Tổng Bí thư cũng là các biểu hiện đáng lo ngại.
Trà My – Thoibao.de
