Thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và Việt Nam mà Tổng thống Donald Trump công bố ngày 2/7 thực sự gây nhiều tranh cãi vì tính chất “một chiều” của nó. Theo thông tin từ nhiều nguồn, Việt Nam đồng ý để Mỹ áp thuế 20% lên hàng xuất khẩu trực tiếp và 40% với hàng trung chuyển, trong khi hàng hóa Mỹ được vào thị trường Việt Nam với thuế suất 0%.
Vì sao Việt Nam lại chấp nhận điều kiện bất lợi như thế? Có thể lý giải từ một số góc độ như Mỹ áp lực từ chính sách thuế của Mỹ: Trước đó, Trump đã tuyên bố sẽ áp thuế 46% lên hàng nhập khẩu từ Việt Nam nếu không đạt được thỏa thuận trước ngày 9/7. So với mức này, thuế 20% là một sự “nhượng bộ có kiểm soát”. Việc chấp nhận mức thuế 40% với hàng trung chuyển là cách Việt Nam chứng minh thiện chí và minh bạch trong chuỗi cung ứng.
Đổi lại quyền tiếp cận thị trường Mỹ: Việt Nam được Mỹ cam kết mở cửa thị trường cho hàng hóa Mỹ, đặc biệt là xe SUV và sản phẩm công nghệ cao. Điều này có thể giúp Việt Nam duy trì quan hệ chiến lược với Mỹ và thu hút đầu tư. Nhiều chuyên gia nhận định đây mới là khung thỏa thuận ban đầu, các điều khoản chi tiết vẫn đang được đàm phán. Việt Nam có thể kỳ vọng vào việc giảm thuế hoặc nhận được ưu đãi khác trong giai đoạn tiếp theo.
Một số nhà phân tích gọi đây là “thỏa thuận bất cân xứng”, nhưng cũng là chiến lược khôn ngoan của Việt Nam để duy trì vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu và tránh bị cuốn vào căng thẳng thương mại Mỹ – Trung. GDP có thể bị ảnh hưởng: Theo ING, mức thuế 20% với hàng xuất khẩu trực tiếp có thể khiến khoảng 2.5% GDP của Việt Nam gặp rủi ro, do xuất khẩu sang Mỹ chiếm khoảng 12% GDP. Ngành sản xuất bị áp lực: Các ngành như dệt may, điện tử, máy móc vốn phụ thuộc vào chuỗi cung ứng từ Trung Quốc sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề, đặc biệt nếu bị coi là hàng trung chuyển và chịu thuế 40%.
Xuyên qua sự “thỏa thuận” nghịch lý nầy Việt Nam đạt được gì? Đây là câu hỏi cốt lõi và chưa có câu trả lời rõ ràng. Không có công bố về các khoản hỗ trợ, viện trợ, hoặc đầu tư từ Mỹ đổi lại. Không có cam kết rõ ràng nào về chuyển giao công nghệ, miễn trừ trừng phạt, hay hỗ trợ an ninh. Vì vậy, nhiều nhà phân tích đặt câu hỏi, phải chăng TBT đảng cộng sản Việt Nam nhượng bộ, để đổi lấy một “thẻ thông hành chính trị” với Ông Trump?
Lão Lục
